Szkody wyrządzone przez wózki widłowe – odpowiedzialność z polisy OC firmy czy OC ppm? Cz. 1

Zakłady ubezpieczeń w Polsce w zakresie podstawowym w dobrowolnym ubezpieczeniu OC z tytułu prowadzenia działalności i posiadania mienia (dalej: OCO) zgodnie z Ogólnymi Warunkami Ubezpieczenia pokrywają szkody związane z użytkowaniem pojazdów mechanicznych (w tym wózków widłowych) w zakresie niepodlegającym pod obowiązkowe ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych (dalej: OC ppm). Ale… czy taka ochrona ma obecnie w Polsce realne zastosowanie? Czy szkody wyrządzone przez wózki widłowe lub inne pojazdy wolnobieżne są likwidowane z ubezpieczenia OC firmy? Czy może każdy wózek widłowy powinien posiadać polisę OC ppm?

Zgodnie z art. 23 i 29 Ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK posiadacz pojazdu mechanicznego jest obowiązany zawrzeć umowę ubezpieczenia OC ppm za szkody powstałe w związku z ruchem posiadanego przez niego pojazdu. Obowiązek zawarcia umowy OC ppm powstaje przed wprowadzeniem do ruchu również dla pojazdów niezarejestrowanych, pojazdów historycznych oraz wolnobieżnych. Wprowadzenie pojazdu do ruchu to zgodnie z Ustawą o ubezpieczeniach obowiązkowych „wprowadzenie pojazdu na drogę rozumianą zgodnie z art. 2 pkt 1 ustawy Prawo o ruchu drogowym”. W ustawie Prawo o ruchu drogowym ustawodawca odniósł się natomiast do definicji drogi z art. 4 pkt 2 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych, która brzmi następująco:

„droga ‒ budowla składająca się z części i urządzeń drogi, budowli ziemnych, lub drogowych obiektów inżynierskich, określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 7 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. ‒ Prawo budowlane, stanowiąca całość techniczno-użytkową, usytuowana w pasie drogowym i przeznaczona do ruchu lub postoju pojazdów, ruchu pieszych, ruchu osób poruszających się przy użyciu urządzenia wspomagającego ruch, jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt”.

Przeglądając kolejne akty prawne, wydawałoby się zatem, że aby określić, czy posiadacz pojazdu wolnobieżnego ma obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia OC ppm wystarczy „jedynie” sprawdzić, czy dany pojazd wyjeżdża na drogę (zgodnie z w/w definicją), a co za tym idzie, czy został lub zostanie wprowadzony do ruchu. Oczywistą sytuacją jest, gdy pojazd wyjeżdża na drogę publiczną, gdyż każda droga publiczna jest drogą – tu wątpliwości dotyczących obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia OC ppm nie ma. Również droga wewnętrzna spełnia warunki opisane w definicji drogi, dodatkowo musi ona być oznaczona odpowiednim znakiem drogowym. Wątpliwości pojawiają się m.in. w sytuacji, gdy wózek porusza się jedynie po hali produkcyjnej / magazynowej (nigdy nie wyjeżdża na zewnątrz budynku), ale na hali namalowane są pasy, które wyznaczają drogi transportowe dla operatorów wózków widłowych oraz dla pieszych – pracowników. Również nieoczywista jest sytuacja, w której wózek widłowy porusza się po ogrodzonym terenie firmy przed magazynem, w celach rozładunkowych, a wjazd na teren firmy nie jest oznaczony znakiem „droga wewnętrzna”.

Czy teren hali może być uznany za drogę rozumianą zgodnie z art. 2 pkt 1 ustawy Prawo o ruchu drogowym, jeśli wyznaczone są na nim pasy osobne dla pojazdów i dla pieszych? Czy każdy wyjazd poza halę będzie uznany za wprowadzenie pojazdu do ruchu? Czy znaczenie ma otoczenie hali (parkingi dla kontrahentów i pracowników, krawężniki)? Kto powinien określić, czy teren firmy (np. plac manewrowy) jest drogą rozumianą zgodnie z ustawą o drogach publicznych?

Jednoznacznych odpowiedzi na te pytania niestety nie znajdziemy w wymienionych wyżej aktach prawnych. Również underwriterzy oferujący ubezpieczenie OCO oraz ubezpieczenie OC ppm nie potrafią odpowiedzieć „zero-jedynkowo” na nurtujące nas pytania. Naszych wątpliwości nie wyjaśnił także Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny ani Wydział Opiniodawczo-Analityczny Komendy Głównej Policji, do których skierowaliśmy pytania dotyczące ubezpieczenia wózków widłowych.

Dokonaliśmy jednocześnie przeglądu orzeczeń Sądów Powszechnych, jedno z orzeczeń przykuło szczególnie naszą uwagę. W orzeczeniu Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 27.10.2017 roku sygn. VIII Ga 150/17 stan faktyczny był następujący: siedziba firmy składała się z biura firmy, dużego parkingu, placu manewrowego oraz fabryki. Cały teren firmy był ogrodzony, wjazd na jej teren jest kontrolowany przez pracownika ochrony. Pewnego dnia pracownik firmy obsługując wózek widłowy podczas prac załadunkowych przed budynkiem wyrządził szkodę w pojeździe kontrahenta. Ubezpieczyciel OCO odmówił wypłaty odszkodowania powołując się na wyłączenie szkód objętych systemem ubezpieczeń obowiązkowych. Sąd Okręgowy oraz Rejonowy stwierdzili jednak w swoich orzeczeniach, iż wózek widłowy nie został wprowadzony do ruchu, gdyż w momencie szkody poruszał się po terenie wewnętrznym, który nie może być uznany jako „droga wewnętrzna” w rozumieniu ustawy z dnia 25 lutego 2015 r. o drogach publicznych, gdyż jest to ogrodzony plac, teren prywatny, służący do parkowania pojazdów, dojazdu do budynków, do wykonywania czynności ładunkowych jako plac manewrowy. Dodatkowo ruch pojazdu w momencie szkody nie miał na celu wprowadzenia wózka widłowego na drogę, a związany był wyłącznie z wykonywaniem prac załadunkowych.

Obserwując rynek ubezpieczeniowy, rozmawiając z ubezpieczycielami, przeglądając dokumentacje szkodowe oraz orzecznictwo sądowe dochodzimy do wniosku, że w podobnych sytuacjach szkodowych jak opisana wyżej, ubezpieczyciele świadczący ochronę w zakresie dobrowolnego ubezpieczenia OCO zazwyczaj odmawiają wypłaty odszkodowania, argumentując swoje decyzje tym, iż plac manewrowy przy firmie to droga zgodnie z definicją opisaną w Ustawie o drogach publicznych, a celem regulacji prawnej dot. ubezpieczenia OC ppm jest zapewnienie szerokiej ochrony poszkodowanym, w związku z czym pojazdy wolnobieżne poruszające się po placach manewrowych na terenie firmy należy uznać za wprowadzone do ruchu i podlegające obowiązkowemu ubezpieczeniu OC ppm. Wydaje się, że decydując się na drogę sądową w spornych sytuacjach, szanse na wygraną rosną…

Mając na uwadze powyższe, możemy zatem wywnioskować, iż nie ma w Polsce ogólnej zasady i ugruntowanego stanowiska w sprawie obowiązku ubezpieczenia pojazdów wolnobieżnych, w tym wózków widłowych w kontekście ich ruchu po terenie niebędącym drogą publiczną ani wewnętrzną.

Potencjalne szkody wyrządzone przez wózki widłowe mogą mieć niewielką wartość, którą bez problemu odpowiedzialna za szkodę firma da radę pokryć z własnych środków pieniężnych. Pojazdy mogą jednak także doprowadzić do szkód o dużej wartości, w przypadku uszkodzenia drogich, luksusowych pojazdów lub w przypadku szkód osobowych, w szczególności kończących się śmiercią osoby poszkodowanej lub trwałym inwalidztwem. Co zrobić zatem, aby zabezpieczyć interes firmy w sytuacji szkód wyrządzonych przez wózki widłowe?

Jako brokerzy ubezpieczeniowi, doradzamy naszym Klientom bazując na doświadczeniu i wielu rzeczywistych sytuacjach szkodowych oraz rozmowach z ubezpieczycielami, aby każdy wózek widłowy, niezależnie od tego czy porusza się jedynie po hali, czy poza halą miał wykupioną polisę ubezpieczenia OC ppm, której koszt jest stosunkowo niewielki w relacji do wysokości ewentualnych szkód. Przed zakupem polisy OC ppm, możemy skonsultować indywidualną sytuację z ubezpieczycielem świadczącym ochronę w zakresie OCO opisując możliwie precyzyjnie miejsca, po których wózki widłowe poruszają się, jednak należy pamiętać, że odpowiedź ubezpieczyciela nie daje gwarancji przyjęcia odpowiedzialności za szkodę i wypłaty odszkodowania, jeśli dojdzie do wypadku ubezpieczeniowego.

Poruszona niniejszym artykule kwestia wprowadzenia pojazdu wolnobieżnego do ruchu to jedna z dwóch przesłanek odpowiedzialności z tytułu ubezpieczenia OC ppm będących przedmiotem wielu dyskusji na rynku ubezpieczeniowym wśród brokerów ubezpieczeniowych, poszkodowanych, sprawców, ubezpieczycieli, prawników. Drugie problematyczne zagadnienie to odpowiedzialność za szkody związane z ruchem pojazdu, który nie pełnił funkcji komunikacyjnej w momencie wyrządzenia szkody. Wątek ten chcielibyśmy poruszyć w części drugiej artykułu.

Aleksandra Czerwonka

broker

Źródła:

1. Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. 2003 nr 124 poz. 1152).
2. Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. 1997 nr 98 poz. 602).
3. Ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz.U. 1985 nr 14 poz. 60).
4. Orzeczenie Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy z dnia 27.10.2017 r. sygn. VIII Ga 150/17.
5. Materiały własne.